Wil je dit delen?
Karin Lenten doet, evenals andere vrijwilligers, veel waarnemingen in de boomgaarden van IJsselstein, die ze invoert op de speciale bioblitz pagina. En onlangs kon zij de 1000ste waarneming optekenen! Karin is een echte insekten-specialist. Ze schreef dit artikel voor ons.
De 1000ste waarneming in de Bioblitz
Op 12 mei 2021, een zonnige dag, is de grote inventarisatie van de twee grootste fruitboomgaarden in IJsselstein. Onder de blitse naam BioBlitz* worden deze waarnemingen op Waarneming.nl gezet. Het aantal streefsoorten voor dit project is gezet op 500 soorten. Veel vrijwillige natuurliefhebbers hebben aan de BioBlitz meegewerkt. Ook hielpen hierbij scholieren van Cals College IJsselstein en studenten van de Hogeschool van Hall Larenstein uit Velp.
*) Een BioBlitz is een event dat focust op onderzoek van de biodiversiteit binnen een vastgesteld gebied binnen een afgebakende tijd. Tellers van verschillende leeftijden en achtergronden en experten van allerlei soortgroepen komen samen om zoveel mogelijk verschillende soorten te zoeken en registreren: planten, paddenstoelen, vogels, insecten, amfibieën en reptielen, zoogdieren, … Een BioBlitz kan enkele uren, 24 uur, een weekend of zelfs een jaar duren (bv. 2000-soortenjaar). Bron: Natuurpunt.be
Alle vogels, planten, insecten, zoogdieren werden geïnventariseerd. Zelfs paddenstoelen, (korst)mossen en waterdieren worden/werden bestudeerd. Ook is er speciaal voor dit doel een nachtvlindernacht gehouden, georganiseerd door leden van de insectenwerkgroep van IVN Nieuwegein/IJsselstein e.o., die actie heeft 42 nieuwe soorten nachtvlinders opgeleverd.
Zie deze link voor meer info en publicaties over dit project, tevens een link naar de fotocollage. Ook hier nog actuele info. Wilt u de waarnemingen volgen van dit project, zie dan deze link.
Al gauw bereikten we de 500 soorten, die we aan het begin van het project hebben opgegeven als een haalbaar aantal soorten. Dit was ongeveer al in juli 2021 behaald. In augustus 2022, ruim een jaar later, liep de teller van de BioBlitz alras op naar de 1000 soorten.
Ontmoeting met de 1000ste soort
Op 14 augustus 2022 ging ik onverwacht toch even naar de fruitboomgaard Groenvliet, een wijk van IJsselstein met één van de 16 fruitboomgaarden in IJsselstein. Dat was op het punt van de 998e soort. Er stonden alleen nog enkele bloeiende Pastinaken en Akkerdistels waarop niet veel te zien was, dus een nieuwe soort was niet te verwachten. Zoekend naar het eerder geziene zeldzame Hiëroglyfenlieveheersbeestje, dat was het doel van dit onverwacht bezoek aan Groenvliet (overigens niet gevonden), kwam er ineens een zwarte-soort-van-wesp op de bloeiende Pastinaak aangevlogen. Hij was erg bewegelijk, lastig te fotograferen in de felle zon. Spannend, wat is dat? Hij kwam me wel heel vaag bekend voor.
In IJsselstein, of all places!
Thuisgekomen gaan de foto’s op waarneming.nl gezet worden en daaruit blijkt al snel dat de onbekende zwarte wesp de zeer zeldzame Mexicaanse zwartsteel is. Die naam had ik eerder gehoord. Wat blijkt, die heb ik in 2021 eerder gezien in Heeze, Noord Brabant. Nu zit diezelfde soort in een fruitboomgaard in IJsselstein, of all places. Vorig jaar, juli/aug. 2021, is hij ook gezien in twee tuinen in Vianen.
Nu meer informatie over de Mexicaanse zwartsteel. De naam verklapt het eigenlijk al, een nieuwe opkomende soort.
De klapper van deze waarneming is (behalve dat het een zeer zeldzame soort is) dat deze Mexicaanse zwartsteel de 1000ste soort is van onze BioBlitz. Toevallig!! Ꙭ
Mexicaanse zwartsteel (Isodontia mexicana)
De Mexicaanse zwartsteel is een langsteelgraafwesp (fam. Sphecidae) met een blauwzwarte kleur, is ca 3 cm. groot en heeft een steelvormige wespentaille, vanwaar de naam, lijkt me.
De Mexicaanse zwartsteel is enkele tientallen jaren geleden vanuit Amerika meegekomen naar het Middellandse Zeegebied. Hij is voor het eerst gemeld in Frankrijk in 1960 en vanaf 2010 in Vlaanderen/Nederland.
Voor het eerst gezien in Nederland in 2010 in Sint-Michielsgestel, Noord Brabant. In 2013 voor het eerst gemeld op waarneming.nl in Waalre en in 2017 worden vier exemplaren gemeld in Veghel en Uddel (bron: waarneming.nl). Vanaf dat jaar stijgt het aantal explosief, eerst nog voornamelijk in Noord Brabant. De opmars naar het westen en noorden is in gang gezet en daarmee heeft deze langsteelgraafwesp zich definitief in ons land gevestigd.
Deze soort wordt gezien in de maanden juni t/m okt, met een piek in juli/aug.
Levenswijze
De Mexicaanse zwartsteel maakt zijn nesten voornamelijk in gangen in hout en bijenkasten, in gaten van 9 mm doorsnee. Dit in tegenstelling tot inheemse graafwespen die de grond gebruiken voor hun nesten. Het prooidier dat als voedsel dient voor de larven van de zwartsteel is voornamelijk de Zuidelijke boomsprinkhaan, ook een exoot die Nederland heeft gevonden. Deze sprinkhaan is vleugelloos en is daarom zeer waarschijnlijk (ook) door toedoen van de mens hierheen gekomen.
De sprinkhaan wordt met een steek verdoofd door de volwassen Mexicaanse zwartsteel, de lange antennen worden er af geknaagd, dat is alleen maar lastig in een gangetje van 9 mm, en tussen de poten ingeklemd naar het nest gevlogen. Daar wordt het verdoofde prooidier in de broedcel gelegd, waarop het eitje wordt gelegd. Als het eitje is uitgekomen, dient de verdoofde sprinkhaan als voedsel voor het jonge wespje. Enkele broedcellen liggen achterelkaar in een gang van het nest/de bijenkast, alle cellen met een verdoofde sprinkhaan en gescheiden door een bundeltje gras. Vaak steekt het gras zichtbaar uit de bijenkast.
Je kan dus een Mexicaanse zwartsteel tegenkomen die een grasspriet vervoert, dan weet je hoe laat het is. Dat geldt uiteraard ook voor een Mexicaanse zwartsteel met een sprinkhaan onder de buik.
Bronnen
- Kijk op exoten, nieuwsbrief 25, pdf, door Pieter Breugel/EIS Leiden. Bekijk deze eens, er staan hele gave foto’s in van hoe de zwartsteel zijn prooien opbergt!
- Waarneming.nl
© 2022. Karin Lenten, lid insectenwerkgroep IVN Nieuwegein/IJsselstein e.o. op verzoek van Klimaatneutraal IJsselstein. 😊
